Update over Buurtvoorstel: meerderheid gemeenten heeft lokale duurzaamheidsplannen gedeeld
Gemeenten spelen een belangrijke rol in de energietransitie, en voor Enexis is het belangrijk om op de hoogte te zijn van de verduurzamingsplannen van gemeenten. Andersom kunnen gemeenten betere plannen maken als ze een idee hebben van de toekomstige ontwikkelingen op het net. Met de online tool Buurtvoorstel deelt Enexis de verwachte toekomstige ontwikkelingen op dit gebied én kunnen gemeenten hun plannen delen. Zo werken we samen aan realistische plannen voor duurzame warmte, energie en elektrisch vervoer, afgestemd op lokale behoeften én het energienet. We geven een update over hoe dat tot nu toe gaat.
Wat is Buurtvoorstel?
Buurtvoorstel is een interactief online portaal dat gemeenten in het verzorgingsgebied van Enexis inzicht geeft in de verwachte toekomstige ontwikkelingen in hun buurten. Gemeenten kunnen hierin ook hun eigen plannen delen met Enexis. Yke Wynia, Senior Expert Energietransitie bij Enexis, legt uit: “Het gaat om drie hoofdthema’s: duurzame warmte (waar worden warmtenetten of warmtepompen verwacht?), duurzame opwek (de groei van zonnepanelen op daken) en elektrisch personenvervoer (waar worden toekomstige laadpunten verwacht?). De tool geeft per buurt een inschatting van de ontwikkelingen richting 2050.”
Gemeenten loggen in op het platform en zien per buurt de prognoses van Enexis voor de drie hoofdthema’s op de lange termijn. Deze zijn gebaseerd op scenario’s en externe bronnen, zoals de PBL Startanalyse, een analyse van het Planbureau voor de Leefomgeving waarin inzicht wordt gegeven over de mogelijkheden voor aardgasvrije buurten. Veel gemeenten gebruiken deze analyse ook bij het opstellen van hun eigen warmteprogramma’s. Gemeenten kunnen de verwachtingen van Enexis gebruiken als basis voor hun eigen warmteprogramma’s en wijkuitvoeringsplannen.
Maar Buurtvoorstel is méér dan eenrichtingsverkeer. “We hebben Buurtvoorstel juist ontwikkeld als een tweerichtings-tool,” licht Wynia toe. “Wij laten ons beeld zien, maar gemeenten kunnen daarop reageren en aangeven of ze het eens zijn met onze verwachtingen. Ook kunnen ze hun eigen inzichten en plannen toevoegen, bijvoorbeeld voor warmtenetten of all-electric wijken. Zo verbeteren we samen het eindbeeld.”
De tool is bewust laagdrempelig gemaakt. “We hebben voor het eerst een tool ontwikkeld waarbij een gemeenteambtenaar zelf kan inloggen en direct input kan geven,” zegt Wynia. “We willen transparanter zijn en onze prognoses direct toegankelijk maken voor gemeenten. Dat is een ontwikkeling waar we steeds meer naartoe werken.”
Lokale data onmisbaar in energietransitie
De energietransitie vraagt om samenwerking en afstemming. Gemeenten hebben een regierol in het realiseren van de doelen uit het Klimaatakkoord, zoals aardgasvrije woningbouw in 2050. Tegelijkertijd is Enexis verantwoordelijk voor het tijdig uitbreiden en aanpassen van het energienet. Lokale duurzaamheidsplannen zijn daarbij onmisbaar. “Elke gemeente heeft een eigen visie voor de toekomst,” aldus Wynia. “Om die visie te realiseren, is het essentieel dat wij op de hoogte zijn van de bijbehorende plannen. Zo kunnen we onze prognoses omzetten in concrete toekomstplannen en weten zowel wij als gemeenten waarmee we aan de slag kunnen.”
Focusthema: warmtetransitie
De focus in Buurtvoorstel lag vooral op de warmtetransitie, omdat gemeenten daar een duidelijke regierol hebben. “De keuze voor een warmtenet is een collectieve beslissing waar gemeenten echt aan zet zijn, en ook warmtepompen kunnen collectief worden ingekocht” legt Wynia uit. “Bij zon op dak of de aanschaf van een elektrische auto is de rol van de gemeente kleiner, al kunnen ze wel stimuleren of faciliteren.”
Actieve betrokkenheid van gemeenten
Buurtvoorstel werd in het voorjaar van 2025 gelanceerd, en de respons van gemeenten was groot. “We hebben gemeenten aangemoedigd om eerst vooral op het thema warmtetransitie te reageren, en daar is ook gehoor aan gegeven,” aldus Wynia. In 59% van de buurten in het verzorgingsgebied van Enexis hebben gemeenten actief gekeken en gereageerd op de voorstellen. Daarvan was ongeveer 45% het eens met de voorgestelde plannen op basis van de PBL Startanalyse, terwijl 55% een andere warmteoplossing invulde.
Dit wijst op een hoge betrokkenheid. “We zien dat gemeenten echt bezig zijn met dit onderwerp. Er worden zelfs extra inloggegevens aangevraagd, wat voor ons een goed signaal is dat de tool leeft,” vertelt Wynia. “Al snel was een derde van de buurten al ingevuld. Nadat contactpersonen van Enexis met gemeenten hadden gesproken over Buurtvoorstel liep dat percentage verder op.”
Wat valt op in de resultaten?
Tot nu toe blijkt dat meer dan de helft van de actieve wijzigingen door gemeenten betrekking had op een all-electric warmtepomp als alternatief voor aardgas. “Hoewel voor een groot deel van de buurten op basis van de Startanalyse in eerste instantie een hybride warmtepomp of warmtenet werd voorgesteld als alternatieve warmteoplossing, blijkt dat veel gemeenten toch liever kiezen voor all-electric warmtepompen. Iets minder dan de helft van de gemeenten was het wel eens met het voorstel op basis van de PBL Startanalyse”, zegt Wynia.
De aantallen verschillen per regio: in sommige gebieden, zoals Groningen/Drenthe en Overijssel, zijn voor meer dan 60% van de buurten de warmteplannen al ingevuld. In Limburg is 72% van de buurten ingevuld, terwijl in Midden/West Brabant het percentage op 41% ligt.
Doorontwikkeling en toekomst
Buurtvoorstel blijft voorlopig openstaan, zodat gemeenten hun plannen kunnen blijven aanpassen en actualiseren. “We hadden wel een deadline gesteld voor het invoeren van data, zodat we die konden meenemen in onze eigen investeringsplannen,” aldus Wynia. “Maar de tool blijft toegankelijk tot er een alternatief is. Gemeenten kunnen blijven inloggen en hun plannen delen, en Enexis zal deze data periodiek ophalen en verwerken.”
Op termijn komt er een landelijk Dataportaal Warmtetransitie, dat ontwikkeld wordt door de RVO in opdracht van de ministeries van Klimaat en Groene Groei en Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening. “Zodra dat er is, zal het warmteonderdeel van Buurtvoorstel daarin opgaan,” vertelt Wynia. Voor zonnepanelen op daken en laadinfrastructuur voor elektrische auto’s werkt Enexis ook met andere betrouwbare databronnen en partners, maar ook daarvoor kunnen gemeenten hun plannen voorlopig nog blijven invoeren in Buurtvoorstel.
Oproep aan gemeenten
Tot slot heeft Wynia een duidelijke boodschap aan gemeenten: “We zijn heel blij verrast door de actieve deelname, dus veel dank daarvoor! Blijf vooral doorgaan met het maken van plannen en het delen van inzichten. Zo helpen we elkaar verder: gemeenten maken onze investeringsplannen beter, en wij kunnen met onze kennis van het energiesysteem adviseren over optimale keuzes. Samen komen we verder.”