De woonwijk van de toekomst: 3 innovatieve projecten voor een slimmere en efficiëntere stroomvoorziening
Enexis heeft een visie voor de woonwijk van de toekomst: een wijk waarbij energie decentraal, zelfvoorzienend en aanbodgedreven is ingericht. Maar op dit moment sluiten het energieverbruik en de lokale opwek in woonwijken nog niet goed op elkaar aan. Daardoor zijn veel buurten nog grotendeels afhankelijk van het centrale energienet. Enexis werkt daarom aan innovatieve oplossingen om de woonwijk van de toekomst wél realiteit te maken. In dit artikel bespreken we drie van deze oplossingen: Buurtnet, Zonnedimmer en DACS-HW.
Buurtnet: gedragsverandering door inzicht in het net
Het stroomnet raakt steeds voller door de groeiende vraag en lokale opwek van energie. Dat kan in sommige wijken leiden tot overbelasting, spanningsproblemen en uitvallende omvormers. Vanuit de visie op klimaatneutrale woonwijken ontwikkelt Enexis samen met Liander en Stedin daarom Buurtnet: een app die bewoners inzicht geeft in de lokale belasting van het net en aangeeft wanneer zij het beste energie kunnen verbruiken.
Carolijn Schoofs, manager Innovatie en Ontwikkeling bij Enexis, licht toe: “We willen lokale opwek en verbruik beter op elkaar afstemmen. Buurtnet maakt van huishoudens slimme netgebruikers.” In de eerste pilot, uitgevoerd in tien wijken, voorspelde Enexis wanneer netcongestie zou optreden. Bewoners ontvingen via de Buurtnet-app meldingen en adviezen, zoals het advies om wasmachinegebruik uit te stellen naar een zonniger moment.
De resultaten van de eerste pilot zijn veelbelovend: bewoners zijn enthousiast om mee te werken. “Een vol stroomnet is steeds meer top of mind. Mensen willen helpen, zeker als ze al eens problemen hebben ervaren,” zegt Schoofs. Ondanks de veelbelovende eerste pilot is het echter nog niet gelukt om de piekbelasting significant te verlagen. Daarom is er in samenwerking met andere netbeheerders onlangs een tweede, grotere pilot gestart in 48 wijken. Daar testen we drie varianten van de app om te onderzoeken welke aanpak het beste resultaat oplevert.
Daarnaast onderzoekt Enexis samen met gedragswetenschappers welke prikkels het meest effectief zijn zodat bewoners hun energieverbruik daadwerkelijk aanpassen. Zodra het is gelukt om de piek significant te verminderen, richt Enexis zich op het verder opschalen van Buurtnet. Naar verwachting wordt de app breder uitgezet in het voorjaar van 2026.
Zonnedimmer: automatisch afvlakken van zonne-energie
De afgelopen jaren is het aantal zonnepanelen op daken snel gegroeid. Dat is een mooie ontwikkeling, maar zorgt ook voor een uitdaging. “Op zonnige dagen in het voorjaar en de zomer wekken die zonnepanelen veel energie op. Maar wanneer het verbruik laag is, bijvoorbeeld in het weekend, kan het net de hoeveelheid opgewekte stroom soms niet verwerken”, vertelt Schoofs. Om overbelasting te voorkomen, startte Enexis in mei 2025 een pilot in samenwerking met Zonnedimmer: een bedrijf dat via een platform de omvormers van zonnepanelen automatisch kan aansturen. In deze pilot werden zonnepanelen op woningen tijdelijk gedimd tegen een vergoeding.
Via Zonnedimmer konden particuliere eigenaren van zonnepanelen op zeer zonnige dagen hun omvormers enkele uren laten dimmen. Hiervoor ontvingen zij een vergoeding van 30 cent per kWh, als compensatie voor gemiste salderingsinkomsten. In tegenstelling tot Buurtnet hoefden deelnemers van de pilot hun gedrag niet aan te passen. Ze moesten alleen hun omvormer registreren, zodat de teruglevering van stroom automatisch op het juiste moment kon worden gedimd.
Ook bij dit project zijn de ervaringen positief. Schoofs: “Door de vergoeding en het gemak van automatisering was het voor mensen een kleine moeite om mee te doen. Bovendien konden we de piek voldoende afvlakken door alleen de omvormers te dimmen. Een mooi alternatief voor het uitzetten van omvormers bij dreigende overbelasting.” De pilot biedt waardevolle inzichten voor de aanpak van netcongestie door teruglevering van stroom. Enexis onderzoekt nu hoe dit probleem opgelost kan worden zonder verlies van energie. “Het is natuurlijk nog mooier als er bijvoorbeeld thuisbatterijen kunnen worden ingezet om die stroom op te vangen”, zegt Schoofs.
DACS-HW: hybride warmtepompen slim aansturen
DACS-HW (Digitale Aggregatie en Collectieve Sturing van Hybride Warmtepompen) is een ander project waarbij Enexis automatisch energie efficiënter wil benutten. “Met DACS-HW werkt Enexis samen met de TU Eindhoven en een aantal andere partijen om hybride warmtepompen op afstand automatisch aan te sturen. Zo willen we zonder comfortverlies voor bewoners de pieken van elektriciteitsverbruik verminderen en het gasverbruik in een wijk minimaliseren”, zegt Schoofs. Het werkingsprincipe is vergelijkbaar met Zonnedimmer, maar focust zich op verbruik in plaats van opwek.
In de afgelopen maanden zijn belangrijke tests uitgevoerd met honderd hybride warmtepompen in Dalen, Drenthe. Daarbij werd onderzocht hoever de warmtepomp kan worden teruggeschakeld zonder comfortverlies, en hoe snel de cv-ketel dan inspringt om het van de warmtepomp over te nemen. Ook werd getest wat er gebeurt bij een ‘noodstop’, waarbij alle warmtepompen tijdelijk worden teruggeschakeld om het net direct te ontlasten.
De resultaten zijn indrukwekkend. “Gemiddeld werd 70% gas bespaard, de CO₂ -uitstoot daalde met 78%, en er was geen verlies van comfort voor bewoners”, zegt Schoofs. “Bovendien hoeft het elektriciteitsnet minder snel te worden verzwaard, doordat de piekvraag ook afneemt.” Het samenwerkingsverband en de test heeft geleid tot waardevolle inzichten die nu worden gebruikt om warmtepompen op grotere schaal aanstuurbaar te maken.
Belangrijke bouwstenen
De pilots Buurtnet, Zonnedimmer en DACS-HW zijn belangrijke bouwstenen voor de woonwijk van de toekomst. Ze laten zien dat samenwerking tussen bewoners, gemeenten, marktpartijen en netbeheerders noodzakelijk is om het net slimmer te benutten en netcongestie te voorkomen. Schoofs vat het samen: “We leren ongelofelijk veel van dit soort projecten, en de positieve resultaten uit de pilots helpen ons om volgende stappen te zetten. Uiteindelijk hebben we de ambitie om alle flexibiliteit bij kleinverbruikers automatisch en zo optimaal mogelijk te benutten. Zo creëren we ruimte op het net, en bewegen we richting een woonwijk met een decentraal en zelfvoorzienend energiesysteem.”
Gemeenten kunnen, geïnspireerd door deze projecten en de lessen die hierin zijn geleerd, ook extra bijdragen aan de energietransitie in hun buurten. Breng bij verduurzamingsprojecten bijvoorbeeld de mogelijkheid van aanstuurbare warmtepompen en omvormers voor zonnepanelen onder de aandacht, of verwijs inwoners door naar de app van Buurtnet wanneer deze beschikbaar is.
Benieuwd naar alle innovatieprojecten waar Enexis aan werkt? Bekijk al onze innovaties op onze website.